nguyÍn bính
(1918 - 1966)

Trܧc 1945, NguyÍn Bính là m¶t nhà thÖ lãng mån, thÖ ông mang màu s¡c thôn quê ViŒt Nam và nh»ng mÓi tình thÖ m¶ng. ThÖ ông có cái óng chuÓt cûa nghŒ thuÆt KiŠu và ca dao. Khác v§i m¶t sÓ nhà thÖ, sau 1945, ông vÅn ti‰p tøc sáng tác, và sáng tác rÃt nhiŠu. Sau 1945, ông ª nhà ñông HÒ rÒi ra bÜng hoåt Çong. M¶t th©i gian sau, ông thôi làm viŒc nhÜng vÅn ª trong bÜng.
 

Næm 1954, ông ÇÜ®c lŒnh ra b¡c tÆp k‰t. Næm 1956, ông làm chû bút Træm Hoa, sau c¶ng sän ÇÙng sau lÜng ûng h¶, muÓn lái ông chÓng låi Nhân Væn, nhÜng ông không tuân lŒnh. ñã th‰ sau Çó ông còn vi‰t nh»ng bài chÓng Çäng trên Træm Hoa. Do Çó ông bÎ ÇÜa vŠ ty Væn hóa Nam ñÎnh. Ông bÎ hå tÀng công tác nhÜng chÜa ljn n‡i bÎ treo bút hay bÎ tù cho nên sau Çó thÖ ông vÅn ÇÜ®c in. Tåi Çây ông sÓng trong Çói rét, bŒnh tÆt cho ljn ngày buông xuôi hai tay. Trܧc kia ông có v® Ç‹ låi miŠn Nam, ra b¡c dan díu m¶t mÓi tình, sinh m¶t trai, sau hai bên bÕ nhau, ngu©i Çàn bà bܧc Çi bܧc n»a, NguyÍn Bính nuôi con. TØ khi vŠ Nam ñÎnh, NguyÍn Bính buÒn l¡m, thÜ©ng rÜ®u chè say sÜa. Trong cÖn túy lúy càn khôn, m¶t hôm,ông Çem con ra ÇÜ©ng giao cho m¶t ngÜ©i lå m¥t. TÌnh dÆy, bi‰t mÃt con, lòng Çau nhÜ c¡t nhÜng s¿ Çã rÒi (Tô Hoài, Cát Bøi Chân Ai, 60-66)! Ông Çã theo Çäng, phøc vø Çäng, nhÜng dÅu sao ông cÛng là ngÜ©i có chút sï khí!
        Sau 1945, ông vi‰t:
        ThÖ:
            Ông Lão Mài GÜÖm , 1947
            ñÒng Tháp MÜ©i, 1955
            Trä Ta VŠ, 1955
            Gºi NgÜ©i V® MiŠn Nam, 1955
            Tình Nghïa ñôi ta, 1960
            ñêm Sao Sáng, 1962
        TruyŒn thÖ:
Trông Bóng C© Bay, 1957.
Ti‰ng TrÓng ñêm Xuân, 1958.
        Chèo:
            Cô Son, 1961.
            NgÜ©i Lái ñò Sông Vœ, 1964.

Sau 1945, NguyÍn Bính thay lÓt. Lúc này ông chÎu änh hܪng c¶ng sän sâu ÇÆm, ông mang lš tܪng vì dân vì vì nܧc. Ông ví ông nhÜ con t¢m. Con t¢m ngày xÜa dŒt løa cho vua quan, còn con t¢m NguyÍn Bính mÖ Ü§c Çem tài næng phøc vø nhân dân. ThÖ ông hÀu h‰t là thÖ tuyên truyŠn:

              Xót xa thay, xÜa h† lÃy hÒn tôi,
        Xe nh»ng s®i tÖ Çàn kÏ n».
                       Mê hát xܧng, nh»ng chàng tuÃn tú
                 ñêm liŠn Çêm, rÜ®u thÎt say sÜa.
 H† dŒt tôi thành nh»ng tÃm khæn tÖ
Thêu n¡n nót Çôi trái tim rܧm máu
   Mûi tên c¡m gºi t¥ng ngÜ©i yêu dÃu
    H† låi may thành nh»ng tÃm long bào
      Khoác lên mình nh»ng kÈ ng¿ ngôi cao
             Chuyên vui sܧng trên máu xÜong træm h†.
              .   .     Cách mång n°i m¶t mùa thu gió bão
                    Gông ách xÜa ÇŠu gãy Ç° tan tành
                     Tôi, con t¢m, æn nh»ng lá dâu xanh
                Cûa dân t¶c do mÒ hôi nܧc m¡t
            .  .   .   NgÜ©i hãy g¡ng quay tÖ mà dŒt løa
                  Xin hi‰n tr†n cu¶c Ç©i tôi bé nhÕ
                        Cho c© thiêng, cho áo Ãm cho ngÜ©i!
                                 ( ñêm Sao Sáng , Con t¢m, 1947)
Không bi‰t lúc cuÓi cu¶c Ç©i, NguyÍn Bính Çã làm con t¢m phøc vø nhân dân hay chÌ phøc vø båo quyŠn?
Sau 1945, ông cÛng nhÜ Çám nÎnh thÀn xung quanh lãnh tø, ngày Çêm vi‰t thÖ tuyên truyŠn. Ông tin tܪng HÒ Chí Minh , tôn xÜng ông HÒ là ‘'cha già phÜÖng b¡c’':
        Có ai vŠ t§i cha già,
        DØng chân tôi gºi kính cha Çôi l©i
        M¶t vÀng nhÆt nguyŒt sáng soi
        CÙu dân thoát khÕi cu¶c Ç©i tÓi tæm .
NguyÍn Bính ca tøng chi‰n khu ñÒng Tháp:
        Gi»a mùa thu xuân dÃt nܧc khoe tÜÖi
        Sáng ra ñÒng Tháp m¥t tr©i låi lên
        Dân ta giành ÇÜ®c chính quyŠn
        Gieo mùa hånh phúc xây nŠn t¿ do.
        Gây d¿ng låi cÖ ÇÒ ñÒng Tháp
        NgÜ©i dân cày mª m¥t tØ Çây!
            ( ñÒng Tháp MÜ©i, ñÒng Tháp mÜ©i,  1949)
NguyÍn Bính ca tøng nh»ng bà mË chi‰n sï.
        LÜng bà Çã còng l¡m
        Tóc bà Çã båc rÒi
        Bà Çi thæm chi‰n sï
        L¶i b¶ nºa ngày tr©i
    .  .   .    Này Çây m§ thuÓc tÃp
        Này Çây chøc trÙng gà
        Khæn thêu cûa mÃy ÇÙa
        Các con chia ÇŠu ra.
                                            (ñÒng Tháp MÜ©i,  MË, 1949)
PhÀn nhiŠu nh»ng bà mË này có tiŠn cûa, lúa gåo mà nuôi b¶ Ƕi và cung cÃp cho lãnh Çåo. Ngoài b¡c, các bà mË chi‰n sï cÛng ÇÜ®c ca tøng nhÜng rÒi sau cäi cách ru¶ng ÇÃt, nh»ng bà mË chi‰n sï này Çã trª thành ÇÎa chû phú nông, ch‰t oan u°ng dܧi bàn tay cûa Çäng nhÜ mË NguyÍn ThÎ Næm tåi Thái Nguyên Çã nuôi dÜ«ng HÒ Chí Minh, TrÜ©ng Chinh và trung ÜÖng Çäng!
NguyÍn Bính tä cänh chia ly khi cán b¶ trong nam tÆp k‰t ra b¡c:
        Xã Vïnh Bình c© bay ÇÕ chói,
        Sông Ch¡c Bæng vang d¶i ti‰ng tàu.
        Câu hò gi†ng hát chen nhau
        ñoàn quân tÆp k‰t Cà Mâu lên ÇÜ©ng.
                                        (ñÒng Tháp MÜ©i, Chung m¶t l©i thŠ, 1954)

Næm 1957, NguyÍn Bính  xuÃt bän ''Gºi NgÜ©i V® MiŠn Nam'' , là ÇŠ tài chÓng MÏ, trong Çó cÛng có chút tình cäm riêng tÜ, nh§ v®, nh§ con ª låi miŠn Nam:

        Tôi tØ cách trª miŠn Nam,
        Quê nhà lºa xém vÜ©m cam bao lÀn.
        Cây rØng mây núi khôn ngæn,
        Trông vŠ con m¡t Çæm Çæm tØng gi©.
        V® tôi giæng võng gÓc dØa
        ñ¥t con tôi ngû gi»a trÜa mùa hè.
    .  .   .  . Quân thù b¡t lính dÒn xâu,
        ñån thù nghi‰n ÇÙt mÃy tao võng rÒi!
        Lao trong lºa Çån b©i b©i
        V® tôi ôm ch¥t con tôi vào lòng.
        ThÜÖng con låi nh§ l©i chÒng
        Lãy thân làm bÙc thành ÇÒng che con.
                ( ñêm Sao Sáng, TrÜa hè, 1956)
        Ngày Çi tÆp k‰t ra Çây,
        Mang theo chi‰c nón t¿ tay em ch¢m.
        Bây gi© Çã träi ba næm,
        Chi‰c nón em ch¢m chÜa ngä màu sÖn
  .    .   . ‘ B¡c Nam sum h†p m¶t nhà’
    …n trong m‡i ch» bao là tình sâu!
                                                  (ñêm Sao Sáng, Chi‰c nón,1957)
Trong ''ñêm Sao Sáng'' cÛng có nh»ng bài thÖ hoàn toàn lãng mån, hoàn toàn riêng tÜ, không hŠ có m¶t chút chính trÎ xen vào:
                  ñêm hiŒn dÀn lên nh»ng chÃm sao
                       Lòng tr©i ÇÜÖng thÃp b‡ng nhiên cao.
        Sông Ngân Çã tÕ Çôi b© lånh,
Ai bi‰t cÀu Ô ª ch‡ nào?

              Tìm mÛ ThÀn Nông ch£ng thÃy Çâu
        ThÃy con vÎt l¶i gi»a giòng sâu.
        Sao Hôm nhÜ m¡t em ngày Ãy,
           R§m lŒ nhìn tôi bܧc xuÓng tàu!

             Chòm sao B¡c Çäu sáng tinh khôi,
         L¶ng lÅy uy nghi m¶t góc tr©i.
Em ª bên kia b© vï tuy‰n,
                 Nhìn sao thao thÙc mÃy næm rÒi.  .  .

            Sao Ç¥c tr©i cao sáng suÓt Çêm,
                       Sao Çêm chung sáng ch£ng chia miŠn,
        Tr©i còn có b»a sao quên m†c,
                Tôi ch£ng Çêm nào ch£ng nh§ em!
                                             (ñêm Sao Sáng, ñêm sao sáng, 1957)

M¶t sÓ bài thÖ ÇÜ®m tình quê hÜÖng, thoát khÕi quy ÇÎnh cûa c¶ng sän. Trong bài thÖ này, ta thÃy phäng phÃt hÜÖng thÖm cûa L« Bܧc Sang Ngang, Mây TÀn. Ông xa quê mÜ©i næm vào Nam, nay ra b¡c, trª låi quê xÜa:
        ñi Çã mÜ©i næm m§i trª vŠ
                     Tâm tình tràn ngÆp bܧc ÇÜ©ng quê
            Nghe sao nao nÙc nhÜ hÒi trÈ,
         Níu áo theo cha bu°i h¶i hè!

       .   .  .    Ru¶ng v« ÇÜ©ng cày, ngõ träi rÖm,
               Phäi Çây Væn Mi‰u, lÓi vào thôn?
        ñi lâu quên cä màu hoa dåi,
                     Quên cä mùi hÜÖng gåo tám thÖm!

      .   .   . Xuân này vui t‰t, låi vui quê,
                 Låi chuyŒn làm æn, chuyŒn h¶i hè,
                    Xanh bi‰c ÇÀu xuân hÜÖng må s§m,
                   ñÆu tÀm xuân nª, bܧm vàng hoe.
                                                    ( Trª vŠ quê cÛ, 1957)

Sau 1958, ông bÎ Çäng trØng phåt vŠ t¶i chÓng Çäng trên t© Træm Hoa. M¶t sÓ væn nghŒ sï trong vø Nhân Væn, Giai phÄm Çã bÕ nghŠ cÀm bút, riêng ông cÛng nhÜ NguyÍn Tuân vÅn sáng tác. ThÖ ông lúc này cÛng theo chû trÜÖng cûa Çäng, hô hào chÓng MÏ. Có lë thÖ ông làm theo ÇÖn Ç¥t hàng cûa Çäng. L©i thÖ cûa ông thÆt gÜ®ng gåo, nhåt nhëo:
               Có vô sÓ nh»ng chàng trai mÜ©i bäy,
        TiÍn cha anh, lòng trÈ cÙ nao nao
                Thù gi¥c MÏ thèm ÇÜ®c Çi hÕa tuy‰n
        Nh»ng bàn tay bÈ gãy sØng trâu!
  N‰u mÃt nܧc thì mÃt tÃt cä
    Còn gì hiŒn tåi v§i tÜÖng lai.
        Thân nô lŒ, chÌ có xiŠng, có xích,
-                 Gi¥c MÏ kia, thŠ ch£ng Ƕi chung tr©i!
                                                        ( Bu°i sáng lên ÇÜ©ng, 1965)
Lúc này, ông cÛng làm m¶t sÓ thÖ thuÀn túy væn chÜÖng. ThÖ ông có hai loåi. M¶t là bày tÕ tâm tình, và hai là k‹ chuyŒn.
Loåi bày tÕ tâm tình nhÜ các bài thÖ sau:
            Tháng Ba
                  Mùa väi næm nay chØng ljn mu¶n,
           ChØng nghe tu hú giøc xuân Çi.
        Nóng lòng cây gåo lìa hoa ÇÕ
    Tr° búp tÖ xanh Çón gió hè

        X‰p låi chæn bông cùng áo då,
          Mª toang bÓn cºa cÃt then cài.
          N¡ng lên mÃt thú ngÒi bên lºa,
      Mùa h‰t hoa rÒi bån v§i ai?
                                                                ( Nam ñÎnh, 1960)

        Trách mình

                   Còn bao nhiêu viŒc chºa làm Çây.
                Quanh quÄn vào ra h‰t tÓi ngày.
                               VØa tính chuyŒn cÖm ,toan chuyŒn nܧc,
             Låi buÒn khi Çâu ti‰c khi bay.
               Có Çâu thÖ thÄn hoài nhÜ vÆy,
                   Không lë loay hoay mãi th‰ này.
                     M‡i sáng, m‡i thêm t© lÎch røng,
                        GiÆt mình nghï låi trách mình thay!
                        ( Nam ñÎnh, 1960)
ñây là m¶t trong nh»ng bài thÖ thành thÆt nhÃt cûa NguyÍn Bính. Qua bài này, ta thÃy NguyÍn Bính mang tâm trång buÒn cûa TrÀn T‰ XÜÖng, và NguyÍn Công TrÙ thÃt båi.Tuy nhiên loåi này xuÃt hiŒn ít Õi có lë tác giä chÜa ÇÜa nó trình làng trong th©i bu°i khó khæn!
NguyÍn Bính có hai loåi truyŒn thÖ. M¶t loåi do ông sáng tác nhÜ Trông Bóng C© Bay, Ti‰ng TrÓng ñêm Xuân. M¶t loåi ông k‹ c° tích nhÜ Túi ba gang:
        Nhân n¡ng xuân ÇÀm Ãm,
        VÜ©n xuân rn ti‰ng chim
        ChÎ k‹ cho các em
        Nghe m¶t câu chuyŒn c°
        Các em tìm trong Çó
        Nh»ng š nghïa sâu xa. . .
            ( Lš Nhân, 1963)





ThÖ NguyÍn Bính sau 1945 là m¶t s¿ sa dža vŠ tâm hÒn và nghŒ thuÆt. SÓng trong ch‰ Ƕ c¶ng sän, ông phäi ca tøng ch‰ Ƕ, do Çó thÖ cûa ông không còn tính chÃt thÖ m¶ng. Tuy nhiên, thÌnh thoäng ta cÛng tìm thÃy Çâu Çây m¶t vài hình änh ÇËp cûa thôn quê, cûa tình yêu mang ít nhiŠu dÃu tích cûa L« Bܧc Sang Ngang, Mây TÀn và NgÜ©i Con Gái Ÿ LÀu Hoa. DÅu sao, ông Çã có lÀn chÓng låi båo quyŠn. RÃt ti‰c, chúng ta chÜa tìm thÃy nh»ng bài thÖ cûa ông sáng tác trên Træm Hoa.
 
 

            Trich LICH S± VˆN HOC VIET NAM
Sþ XUƒT BN